بررسی و شناخت شیوه های مشارکتی و کاربرد آن ها در برنامه ریزی توسعه شهری نمونه موردی: محله چهار منطقه شش شهر تهران

چکیده نقش انکارناپذیر مردم در حل مسائل و مشکلات جامعه شهری، موضوع مشارکت شهروندان را به ضرورتی آشکار در برنامه ریزی و مدیریت شهری تبدیل کرده است. مشارکت مردم که اکنون به عنوان یکی از ارکان اصلی فعالیت برنامه ریزی و مدیریت شهری شناخته می شود در سطوح و درجات مختلف، امکان پذیر است. در پایین ترین سطح، دخالت شــهروندان در فرایند برنامـه ریزی می تواند به اتخاذ تصمیمات پایدارتر، با اعتبار بیشتر و مبتنی بر نیازهای طیف وسیع تری از مردم منجر شود و در بالاترین سطح، مشارکت مردمی می تواند سبب گسترش و تقویت مردم سالاری از طریق شیوه های مشورتی، مستقیم و صریح گردد. در حال حاضر نگرانی اصلی برنامه ریزان شهری این است که با چه روش ها و شـیوه هایی می توان برنامه ها و طرح های مشارکتی را با موفقیت به انجام رسانید. طبقه بندی های گوناگونی از تکنیک ها و شیوه های مشارکت شهروندان در برنامه ریزی و مدیریت شهری وجود دارد. هدف این پژوهش، از سویی معرفی سطوح مشارکت، دسته بندی های گوناگون تکنیک های مشارکتی و ارائه طبقـه بندی تلفیقی از انـواع دسته بندی های موجود است و از سوی دیگر بررسی نتایج کاربرد یکی از تکنیک های مربوط به جلسات عمومی و مشارکت الکترونیکی در محله یوسف آباد است. روش تحقیق این نوشتار، روش توصیفی ـ تحلیلی است. این تحقیق می کوشد با مطالعه متون روز جهان در خصوص مشارکت و عملیاتی کردن آن به اهداف مذکور دست یابد. پژوهش حاضر گستره ای پنج سطحی از مشارکت را بر مبنای تلفیق سطح بندی های موجود ارائه می دهد و مطابق این گستره، دسته بندی از تکنیک های مشارکت مردمی معرفی می کند. در این سطح بندی مشارکت در پنج سطح اطلاع رسانی، شنیدن نظرات مردم، اعمال نظرات مردم در تصمیمات، اجماع و توافق عمومی و دادن اختیار به مردم تعریف می شود. در پایین ترین سطح این گستره صرفاً اطلاع رسانی انجام می شود و مردم در جریان برنامه قرار می گیرند. در سطوح بالاتر رفته رفته میزان تأثیرگذاری شهروندان در فرایند برنامه افزایش می یابد و در بالاترین سطح، برنامه ریزان تنها اجرا کننده تصمیمات مردم خواهند بود. همچنین نتایج کاربرد تکنیک ها در محله یوسف آباد نشان می دهد، تلفیق شیوه های سنتی با رهیافت های مشارکت الکترونیکی زمینه مشارکت طیف گسترده تری از گروه های هدف را فراهم می کند و به شکل چشمگیری سبب ارتقاء برنامه ریزی مشارکتی و در نتیجه آن تقویت نقش شهروندان در اداره امور محله می شود.